انواع چک بانکی
در عرصه تجاری امروز، چک (چک بانکی) به سندی اطلاق می‌شود که صادرکننده آن، مبلغی را که نزد بانک نگهداری می‌کند، به‌موجب آن در وجه خود یا شخص ثالثی بازگرداند. انواع مختلف چک بانکی از جمله چک تایید شده، چک تضمین شده، چک بین بانکی، چک رمزدار وچک مسافرتی وجود دارند که مزیت های متفاوتی دارند. این چک ها عموماً برای معاملاتی که حجم زیادی پول جابه‌جا می‌شوند، مورد استفاده قرار می‌گیرند.
قانون صدور چک در ماه تیر ۱۳۵۵ تصویب شده است و از آن زمان تاکنون در حال اجرا است. برخی کارشناسان بانکداری مدعی هستند که این قانون به مانند بسیاری دیگر از قوانین، به صورت دقیق و کامل نیاز امروز جامعه و تراکنش‌های مالی را پاسخگو نیست. بیش از ۴۰ سال از تصویب این قانون گذشته است و بحث‌هایی در مورد لزوم بازنگری قانون صدور چک انجام شده است. در ادامه این مطلب به توضیح انواع چک بانکی در ایران پرداخته خواهد شد.
چک عادی
چک بانکی عادی یک از انواع چک بانکی رایج است که صاحب چک، از حساب جاری خود، چکی را در وجه حامل یا شخص گیرنده صادر می‌کند. برای واریز این چک باید به یکی از شعبه‌های بانکی که چک را صادر کرده است، مراجعه نمود.
چک تایید شده
چک بانکی تأییدشده نوعی چک بانکی است که در آن صاحب حساب جاری، چکی را در وجه حامل یا شخص گیرنده صادر می‌کند و بانک پرداخت وجه را تایید می‌نماید. این نوع چک تضمین بیشتری در اختیار دارنده آن قرار می‌دهد زیرا بانک تأیید می‌کند که صادرکننده آن به میزان مندرج در چک، وجه نقد در حساب خود دارد.
پس از تایید مطلب مذکور توسط بانک، وجه را در حساب صادرکننده مسدود می‌کند و سپس آن را فقط به آورنده چکِ تاییدشده می‌پردازد. این تضمین بانکی گارانتی به صادرکننده است که اگر چک تأییدشده توسط بانک تایید نشد، بانک مسئول پرداخت وجه به مبلغ مندرج در چک است.
چک تضمین شده
چک تضمین‌شده یا چک تضمینی نوعی چک بانکی است که توسط بانک و به درخواست مشتری صادر می‌شود. پرداخت وجه آن توسط بانک تضمین می‌شود و برای صدور آن نیاز به داشتن دسته چک نیست. هر فردی می‌تواند با مراجعه به بانکی که در آن حساب دارد، درخواست صدور چک تضمین شده کند.
این چک در حقیقت یک چک بانکی است نه یک چک که بانک آن را تضمین می‌کند. در واقع این چک قابل الوصول و قابل اطمینان است زیرا در زمان صدور چک تضمینی، مبلغ آن از حساب صادرکننده کسر می‌گردد. اين چك را مي‌توان با مراجعه به شعب بانک صادرکننده وصول کرد. علاوه بر اين، اين امکان وجود دارد که چك تضمین شده را در سایر بانک‌ها نقد کنید با اين تفاوت که واریز آن به حساب شما حدود ۱ روز کاری زمان خواهد برد.لازم به ذکر است که چک‌های تضمین‌شده قابل مسدودشدن و توقیف‌کردن نیستند و ورشکستگی و فوت کسی که چک را صادر کرده است، تأثیری در وصول آن ندارد.
انواع چک تضمین شده
چک تضمین شده در دو نوع صادر می‌شود: چک عادی و چک رمزدار.
مبلغ چک تضمینی عادی پس از صدور از حساب متقاضی کسر می‌شود و گیرنده چک می‌تواند بعد از ۲۴ ساعت مبلغ چک را دریافت کند. به این معنی است که مبلغ چک در حساب متقاضی کسر می‌شود و سپس گیرنده چک می‌تواند آن را دریافت کند.
اما مبلغ چک رمزدار در لحظه صدور چک واریز می‌شود. یعنی اگر چک تضمین شده رمزدار به کسی بدهید، گیرنده چک می‌تواند در همان لحظه مبلغ چک را نقد کند.
چک تضمین شده یا چک تضمینی به طور گسترده برای معاملات بزرگی مانند خرید خانه و ماشین استفاده می‌شود. هنگامی که مبلغ معامله زیاد باشد، دو طرف معامله به جای پرداخت نقداً از چک تضمینی استفاده می‌کنند تا امنیت بیشتری فراهم کنند. نکته مهم اینکه چک تضمین شده یک نوع چک عمومی است که هر فردی که در بانک حساب دارد، می‌تواند با مراجعه به بانک، آن را دریافت کند.
مزیت های چک تضمین شده
یکی از مهم‌ترین مزیت‌های چک تضمین شده این است که نگرانی از برگشت چک حذف می‌شود، چرا که پول قبل از صدور چک از حساب شما کم می‌شود. در عین حال، در صورت دریافت چک تضمین شده از کسی، می‌توانید مطمئن باشید که مبلغ پول سریع به حسابتان واریز می‌شود. احتمال تقلب و کلاه‌برداری در چک تضمین شده بسیار کم است و کار به شکایت نمی‌کشد.
چک تضمینی دارای ویژگی‌های امنیتی زیاد است و جعل آن غیرممکن است. یکی از مهم‌ترین مزیت‌های چک تضمین شده این است که توقیف یا مسدود کردن آن امکان ندارد. یعنی حتی اگر شخص صادرکننده چک فوت کند، باز هم چک قابل وصول است.
چک بین بانکی
چک بین بانکی نوعی چک بانکی است که توسط بانک و بنا به درخواست مشتری به عهده‌ی یکی از بانک‌های دیگر صادر می‌شود. این چک با استفاده از رمز و بدون نیاز به فیزیکی بودن آن، منتقل می‌شود. این نوع چک قابل نقداً وصول نیست بلکه بانک مورد نظر مبلغ را به حساب متقاضی در بانک مقصد انتقال می‌دهد.
چک بین بانکی غیرقابل انتقال به شخص ثالث است و فقط در صورت وجود درخواست رسمی از سوی متقاضی، مبلغ آن به حساب وی منتقل می‌شود. پرداخت چک بین بانکی نیز همچون چک تضمین شده، از سوی بانک کاملاً تضمین می‌شود و حکم پول نقد را دارد.
امکانات ضروری برای صدور چک بین بانکی عبارت از حتماً نوشتن چک در وجه شخص گیرنده، ممنوعیت صدور چک در وجه حامل، درج شماره حساب و کد شعبه بانکی که فرد گیرنده در آن حساب دارد می‌باشد. با وجود این امکانات، احتمال دزدیده شدن و سواستفاده از چک بسیار کم است و استفاده از آن از امنیت بالایی برخوردار است.
چک مسافرتی
چک مسافرتی نوعی چک بانکی است که توسط بانک صادر می‌شود و وجه آن در هر یک از شعب بانک صادرکننده یا توسط نمایندگان و کارگزاران آن پرداخت می‌شود. این چک به این معنی است که پرداخت آن در هر شعبه از بانک صادرکننده امکان‌پذیر است.
این نوع چک به دلیل قابلیت پرداخت در هر شعبه بانک صادرکننده، سبب می‌شود که افراد ازچک مسافرتی از به جای حمل پول استفاده کنند. همچنین چک مسافرتی به دلیل قابلیت اطمینانی که دارد، افراد آن را ترجیح می دهند.
این نوع چک بدون تضمینی است. اگر موجودی حساب صاحب چک کافی نباشد، قادر به واریز کردن و گرفتن پول خود نخواهید بود. در واقع تنها تضمینی که برای این نوع چک وجود دارد، اعتبار صادرکننده است.
مزیت های چک مسافرتی
یکی از مهم‌ترین نکات مثبت چک مسافرتی این است که تاریخ انقضا ندارد. به این معنا که برای نقد کردن چک مسافرتی، در تاریخ و روز مشخصی به بانک نمی‌باید بروید. این یعنی آزاد بودن در زمان نقد کردن چک و عدم محدودیت در استفاده از آن است.
به‌علاوه، امکان عوض کردن چک مسافرتی نیز وجود دارد. در صورت گم یا دزدی چک مسافرتی، شخص دیگری نمی‌تواند آن را نقد کند و تنها صاحب واقعی چک می‌تواند آن را عوض کند.
نکته دیگری که باید ذکر شود این است که چک مسافرتی در سراسر جهان پذیرفته شده است و اعتبار دارد. یعنی هر کجا که باشید، می‌توانید چک مسافرتی را نقد کنید و از آن استفاده کنید. این امنیت و سهولت را به صاحبان چک مسافرتی می‌دهد.
چک عمومی امنیبوس
چک عمومی یا چک عمومی آزاد، یک نوع چک است که به کسانی داده می‌شود که دسته چک ندارند. این چک مانند چک عادی است، اما پشت‌نویسی ندارد و نمی‌توانید آن را به شخص دیگری منتقل کنید.
دارندگان حساب می‌توانند از بانک یک برگه چک عمومی آزاد یا چک عمومی امنیبوس بگیرند تا مبلغ مورد نظرشان را دریافت کنند. این چک به آنها امکان می‌دهد تا بدون نیاز به دارا بودن دسته چک، مبلغ مورد نظرشان را دریافت کنند. همچنین این چک، هر چندیک محدودیت دارد، اما برای کسانی که دسته چک ندارند، یک گزینه خوب برای دریافت مبلغ مورد نظرشان است.
