حذف چک رمزدار
بانک مرکزی به منظور رعایت شرایط صدور و استفاده از چک‌های تضمین شده، اقداماتی را برای جلوگیری از سوءاستفاده‌های غیرمجاز از چک‌های رمزدار انجام داده است. این اقدامات شامل احراز هویت دقیق افراد ذینفع و پیشگیری از پولشویی می‌شود. بر اساس بخشنامه شماره ۳۱۸۱۷۵/۹۷، که در تاریخ ۱۱/۰۹/۱۳۹۷ صادر شده، این برنامه‌ها از سال ۱۳۹۷ آغاز گردیده‌اند.علاوه بر این، تمهیدات اجرایی تکمیلی نیز بر اساس ابلاغیه شماره ۲۰۹۶۲ مورخ ۲۸/۲/۱۴۰۰ ریاست جمهوری در خصوص اصلاح و الحاق موادی به قانون «اصلاح قانون صدور چک» صورت گرفته است. این بخشنامه، که با شماره ۷۷۴۱۹/۰۰ در تاریخ ۱۷/۰۳/۱۴۰۰ به تصویب رسیده، شامل تخصیص شناسه صیادی به چک‌های تضمین شده و ایجاد شفافیت حداکثری در زمینه صدور و گردش این چک‌ها از طریق سامانه صیاد (پیچک) می‌باشد.در نهایت، بانک مرکزی طرح حذف چک رمزدار را در شبکه بانکی به منظور افزایش امنیت و شفافیت در دستور کار قرار داده است.
بانک مرکزی با توجه به مزایای چک تضمین شده نسبت به چک رمزدار، در پی اجرای قانون مربوطه، تصمیم به ممنوعیت صدور چک رمزدار در شبکه بانکی گرفته است. این تصمیم به منظور شفاف‌سازی و نظارت متمرکز بر تبادل چک‌ها و همچنین کاهش هزینه‌های عملیاتی بانک‌ها، با حذف روش‌های سنتی پذیرش و پردازش چک رمزدار اتخاذ شده است.بنابراین، لازم است که مراحل اجرای ممنوعیت صدور چک رمزدار به صورت تدریجی و گام‌به‌گام در شبکه بانکی فراهم شود.
گام های حذف چک رمزدار
گام‌های اجرایی بانک مرکزی برای اجرای این طرح به شرح زیر است:
- آگاهی رسانی، فرهنگ‌سازی و تشویق عموم به دریافت چک تضمین شده:
- چک تضمین شده بر اساس قوانین مربوطه به شناسه صیادی ۱۶ رقمی مجهز شده و طبق بخشنامه شماره ۲۷۸۹۴۴/۰۰ مورخ ۲۴/۰۹/۱۴۰۰ از طریق سامانه صیاد (پیچک) ثبت می‌شود. صدور چک تضمین شده خارج از ضوابط قانون «اصلاح قانون صدور چک» ممنوع است و تبادل چک‌های تضمین شده فاقد شناسه صیادی از تاریخ ۱۷/۰۳/۱۴۰۱ در سامانه چکاوک نیز ممنوع گردیده است.تمامی چک‌های تضمین شده جاری دارای شناسه صیادی هستند و قابل استعلام می‌باشند. ذینفع می‌تواند با استفاده از شناسه ۱۶ رقمی و مراجعه به درگاه‌های بانکی، برنامک‌های موبایلی و سرشماره پیامکی ۴۰۴۰۷۰۱۷۰۱ از صحت چک صادره مطلع شود. این امکان استعلام، مزیت مهمی نسبت به چک رمزدار ایجاد می‌کند که قابلیت استعلام ندارد و ذینفع تنها با مراجعه به بانک صادرکننده می‌تواند از صحت آن اطمینان حاصل کند.علاوه بر این، چک‌های تضمین شده برخلاف چک‌های رمزدار محدودیت‌های جغرافیایی در محل صدور و نقدشوندگی ندارند و در سراسر کشور قابل صدور و مبادله هستند.با توجه به کارکرد مشابه چک تضمین شده و چک رمزدار، این نوع چک‌ها در وجه شخص و حساب معین صادر می‌شوند و به صورت غیرقابل انتقال هستند. بنابراین، اشخاص می‌توانند در معاملات تجاری خود از چک تضمین شده به جای چک رمزدار استفاده کنند. لازم است که متصدیان شعب در زمان مراجعه مشتری برای صدور چک رمزدار، مشتریان را به سمت صدور چک تضمین شده با تشریح مزایای آن هدایت کنند. همچنین، اقداماتی نظیر تهیه برنامه‌های آموزشی، بروشور و اطلاع‌رسانی در وب‌سایت‌های بانکی برای فرهنگ‌سازی ضروری است.
- یکسان‌سازی رویه پرداخت چک تضمین شده با رویه پرداخت چک رمزدار
- بانک‌ها می‌توانند رویه پرداخت چک تضمین شده را مشابه چک رمزدار اجرایی کنند. در حال حاضر، پس از دریافت چک رمزدار از ذینفع، شبکه بانکی ابتدا صحت چک را بررسی کرده و سپس وجه آن را پیش از انجام عملیات تسویه بین بانکی پرداخت می‌کند. چک‌های تضمین شده نیز به دلیل عدم وجود وضعیت برگشتی، قابلیت اجرای همین رویه را دارند.با ثبت صدور چک تضمین شده در سامانه صیاد (پیچک)، صحت این چک‌ها برای بانک قابل تشخیص است. این امر امکان پرداخت وجه چک تضمین شده در زمان مراجعه ذینفع را فراهم می‌آورد و به مشتری مداری کمک می‌کند. همچنین، واریز وجوه به ذینفع یکی از تفاوت‌های اصلی بین چک تضمین شده و چک رمزدار است که این گام در جانشینی کامل چک تضمین شده اهمیت زیادی دارد.در نهایت، با یکسان‌سازی رویه‌های پرداخت، بانک‌ها می‌توانند به بهبود فرآیندهای مالی و افزایش اعتماد مشتریان کمک کنند.
- ابلاغ ممنوعیت صدور چک رمزدار از سوی بانک مرکزی و عدم امکان تبادل چک رمزدار در سامانه چکاوک:
- چنانچه مقدمات اجرایی ممنوعیت صدور چک از طریق گام‌های ۱ و ۲ توسط شبکه بانکی فراهم شود، ابلاغ ممنوعیت صدور چک رمزدار و عدم تبادل بین بانکی در سامانه چکاوک تسهیل خواهد شد و چالش‌های مربوط به اجرای این تصمیم کاهش می‌یابد. بانک مرکزی با رصد اقدامات اجرایی بانک‌ها، زمان‌بندی گام نهایی را برنامه‌ریزی کرده و آن را برای اجرای یکنواخت در شبکه بانکی ابلاغ خواهد کرد. بر این اساس، بانک‌ها موظفند تمهیدات لازم را برای گام‌های اجرایی ۱ و ۲ فراهم کنند و همچنین برای کاهش ملاحظات اجرایی، باید در صدور چک‌های رمزدار تا زمان حذف کامل آن اهتمام لازم را داشته باشند تا بستر مناسب برای اجرای طرح فراهم گردد.
