آیا می توان چک صیادی ثبت نشده را برگشت زد؟

با اجرایی شدن قانون جدید صدور چک در کشور، بسیاری از مشکلات مرتبط با چک، به‌ویژه چک‌های در وجه حامل، کاهش یافته و طبق اعلام بانک مرکزی، اقتصاد کشور با تعداد کمتری از چک‌های برگشتی مواجه شده است.با این حال، عدم آشنایی برخی افراد با این قانون و مقررات آن منجر به بروز مشکلاتی برای آن‌ها شده است.

یکی از این مشکلات، دریافت چک‌های ثبت‌نشده در سامانه صیاد است که می‌تواند گیرنده را با چالش‌هایی در زمینه برگشت زدن چک مواجه کند. به همین دلیل، سوالی که به کرات مطرح می‌شود این است که آیا امکان برگشت زدن چک ثبت‌نشده وجود دارد؟برای پاسخ به این سوال و بررسی نحوه شکایت از چک ثبت‌نشده، لازم است نگاهی به مقررات قانون جدید چک داشته باشیم.

طبق ماده 21 این قانون، صدور هر برگه چک مستلزم ثبت هویت دارنده، مبلغ و تاریخ مندرج در چک برای شناسه یکتای آن است. همچنین، انتقال چک به شخص دیگر تنها با ثبت هویت شخص جدید ممکن است.طبق تبصره 1 این ماده، تسویه چک‌های صادر شده پس از گذشت دو سال از لازم‌الاجرا شدن این قانون، صرفاً در سامانه تسویه چک (چکاوک) و براساس اطلاعات ثبت‌شده در سامانه صیاد انجام خواهد شد.

اگر مالکیت چک در سامانه صیاد ثبت نشده باشد، بانک‌ها موظفند از پرداخت وجه آن خودداری کنند.بنابراین، طبق قانون جدید صدور چک، برگشت زدن چک صیادی ثبت‌نشده برای دارنده آن امکان‌پذیر نیست. بانک‌ها مجاز به پرداخت وجه این نوع چک‌ها نیستند و در نتیجه، دارنده نمی‌تواند اقدام به برگشت زدن آن کند.

در راستای اجرای این مقررات، بانک مرکزی اطلاعیه‌های متعددی صادر کرده است که بر اساس آن‌ها، در چک‌های صیادی جدید که دارای عبارت «کارسازی این چک منوط به ثبت صدور، دریافت و انتقال آن در سامانه صیاد است» هستند، صادرکننده باید اطلاعات را در سامانه صیاد ثبت کرده و گیرنده نیز باید آن را تأیید کند تا بانک بتواند در صورت نیاز برای برگشت زدن چک اقدام نماید.

در نهایت، اگر دارنده‌ای با چکی مواجه شود که در سامانه صیاد ثبت نشده باشد، او نمی‌تواند گواهی عدم پرداخت از بانک دریافت کند و بنابراین نمی‌تواند اقدامات قانونی علیه صادرکننده انجام دهد. برای پیگیری حقوق خود در مورد چنین چکی، باید به دادگاه مراجعه کرده و شکایت خود را بر اساس قوانین مدنی تنظیم کند.

شرایط برگشت زدن چک صیادی ثبت نشده

هرچند قانون صدور چک به این سوال که آیا چک ثبت‌نشده را می‌توان برگشت زد، پاسخ منفی داده و کلیه بانک‌های کشور را از برگشت زدن چک صیادی ثبت‌نشده در سامانه منع کرده است، اما با توجه به اینکه تعداد زیادی از چک‌های ثبت‌نشده در دست گیرندگان ناآگاه قرار دارد، ضروری است بررسی شود که آیا اقدام علیه این دسته از چک‌ها به طور کلی منتفی است یا تحت شرایط خاصی می‌توان اقداماتی انجام داد.

در پاسخ به این سوال، باید گفت که برگشت زدن چک صیادی ثبت‌نشده تنها در صورتی برای دارنده آن امکان‌پذیر است که وی به صادرکننده یا انتقال‌دهنده چک مراجعه کرده و از آن‌ها بخواهد تا چک را در سامانه صیاد ثبت کنند. پس از این مرحله، دارنده باید با ورود به سامانه و از طریق بخش تأیید، برای تأیید چک اقدام کند و سپس مجدداً برای دریافت وجه چک صیادی و در صورت نبود وجه، جهت برگشت زدن آن به بانک مراجعه نماید. در غیر این صورت، بانک از برگشت زدن چک صیادی خودداری کرده و گیرنده تنها می‌تواند اقدام حقوقی را بر روی چک انجام دهد.

به موجب قانون جدید صدور چک، اگر چکی در سامانه صیاد ثبت نشده باشد، خاصیت تجاری خود را از دست می‌دهد و تنها به عنوان یک سند عادی قابل استفاده خواهد بود. بنابراین، اگر دارنده‌ای با چکی مواجه شود که در سامانه ثبت نشده باشد، نمی‌تواند گواهی عدم پرداخت از بانک دریافت کند و اقدام قضایی علیه صادرکننده نیز ممکن نخواهد بود. در نهایت، برای پیگیری حقوق خود در مورد چنین چکی، دارنده باید به دادگاه مراجعه کرده و شکایت خود را بر اساس قوانین مدنی تنظیم کند.

نحوه شکایت از چک صیادی ثبت نشده

در صورتی که دارنده چک صیادی به صادرکننده یا انتقال‌دهنده آن مراجعه کرده و با پاسخ منفی آن‌ها برای ثبت چک در سامانه مواجه شود، این سوال مطرح می‌شود که آیا امکان شکایت از این چک به طور کلی وجود ندارد؟

در این وضعیت، از آنجا که بانک گواهی عدم پرداخت چک را صادر نکرده و بدون این گواهی، دارنده نمی‌تواند از طریق اجرای ثبت یا مراجع قضایی برای وصول وجه یا طرح شکایت کیفری علیه صادرکننده اقدام کند، پاسخ به این سوال اهمیت خاصی پیدا می‌کند. اگرچه برگشت زدن چک ثبت‌نشده در سامانه ممکن نیست، اما این موضوع به معنای منتفی شدن امکان شکایت برای دارنده چک صیادی نیست.

در شرایطی که برگشت زدن چک ثبت‌نشده امکان‌پذیر نیست و دریافت گواهی عدم پرداخت نیز ممکن نیست، چک در دست دارنده به عنوان یک سند عادی شناخته می‌شود. بنابراین، دارنده می‌تواند بر اساس مقررات مربوط به اسناد عادی در قانون مدنی و قانون آیین دادرسی مدنی اقدام کند.

این بدان معناست که دعوای دارنده سند عادی تنها علیه صادرکننده امکان‌پذیر است و نمی‌توان علیه ظهرنویسان و ضامنین آن‌ها به استناد مسئولیت تضامنی اقامه دعوا کرد. همچنین، دارنده این سند نمی‌تواند تأمین خواسته بدون تودیع خسارت احتمالی را انجام دهد و برای تأمین خواسته وجه سند باید خسارت احتمالی را به حساب دادگستری واریز کند.

یکی دیگر از پیامدهای عدم امکان برگشت زدن چک صیادی ثبت‌نشده این است که از آنجا که این سند دیگر به عنوان چک تلقی نمی‌شود، دارنده امکان طرح شکایت کیفری بابت چک برگشتی را نیز از دست می‌دهد. بنابراین، اکیداً توصیه می‌شود دارندگان چک‌های صیادی تا زمانی که اطمینان حاصل نکرده‌اند که چک در سامانه صیاد ثبت شده و اطلاعات آن صحیح است، از دریافت چنین چکی خودداری کنند.

در نهایت، اگر دارنده‌ای با چکی مواجه شود که در سامانه ثبت نشده باشد، باید به دادگاه مراجعه کرده و شکایت خود را بر اساس قوانین مدنی تنظیم کند. این روند ممکن است زمان‌بر باشد و نیازمند مدارکی از جمله رسید ثبت‌نام در سامانه ثنا و مدارک هویتی باشد.