در سال‌های اخیر، چک‌های صیادی جایگزین چک‌های قدیمی شده‌اند و امکان استفاده از این چک‌ها برای وصول یا طرح شکایت کیفری و حقوقی، تنها در صورت ثبت آن‌ها در سامانه صیاد و انجام مراحل تأیید انتقال چک در همین سامانه مقدور است.

در این میان، نحوه پیگیری شکایت از چک برگشتی قدیمی و مهلت قانونی مرتبط با آن، به یکی از دغدغه‌های اصلی دارندگان این نوع چک‌ها تبدیل شده است. به همین دلیل، آگاهی از قوانین مرتبط با شکایت در خصوص چک برگشتی قدیمی امری ضروری محسوب می‌شود.

در این مقاله به بررسی مراحل، روش‌ها، زمان‌بندی و هزینه‌های مورد نیاز برای طرح شکایت از چک‌های برگشتی قدیمی پرداخته شده است. همچنین وضعیت خسارت دیرکرد در این موارد و مجازات مربوط به چک‌های قدیمی برگشتی توضیح داده شده و بخشنامه بانک مرکزی درباره چک‌های قدیمی نیز ارائه شده است. برای کسب اطلاعات بیشتر درباره برگشت زدن چک‌های قدیمی و موارد قانونی مربوط به چک‌های برگشتی، با ما همراه باشید.

نحوه شکایت از چک برگشتی قدیمی

مراحل و نحوه شکایت از چک برگشتی قدیمی (چک‌های غیر صیادی) به سه روش حقوقی، کیفری و ثبتی قابل پیگیری است و خواهان باید با انتخاب هر یک از این روش‌ها، مراحل قانونی مرتبط را دنبال کند. در ادامه، جزئیات مربوط به هر یک از این روش‌ها بررسی شده است.

شکایت از چک برگشتی قدیمی از طریق اجرای ثبت به این صورت انجام می‌شود که ابتدا دارنده چک باید به بانک محال‌علیه مراجعه کند و گواهی عدم پرداخت و تأییدیه تطابق امضای صادرکننده چک را دریافت نماید.

سپس، لازم است به اداره ثبت اسناد مراجعه کرده، فرم مربوط به صدور اجراییه چک برگشتی را تکمیل کند و همراه با کپی چک برگشتی و گواهی عدم پرداخت، آن را به مسئول مربوطه تحویل دهد.

در روش حقوقی و کیفری نیز مراحل مشخصی وجود دارد. این مراحل شامل مراجعه به بانک برای دریافت گواهی عدم پرداخت، ایجاد حساب کاربری ثنا از طریق سایت adliran.ir یا دفاتر خدمات الکترونیک قضایی، تنظیم متن دادخواست یا شکواییه مربوط به صدور چک بلامحل، ذخیره آن بر روی یک حافظه، مراجعه به دفاتر خدمات الکترونیک قضایی، پرداخت هزینه‌های دادرسی و تعرفه‌های مربوط، تقدیم مدارک لازم و ثبت دادخواست یا شکواییه جهت ارجاع به مرجع صالح می‌شود.

نکته قابل توجه اینکه امکان شکایت کیفری از چک برگشتی قدیمی زمانی میسر است که دارنده چک حداکثر ظرف شش ماه از تاریخ صدور چک، آن را برگشت زده و گواهی عدم پرداخت را دریافت کرده باشد. همچنین، پس از دریافت این گواهی، شکایت کیفری باید ظرف مدت شش ماه دیگر ثبت شود.

زمان و هزینه مورد نیاز برای شکایت از چک برگشتی قدیمی

زمان و هزینه مورد نیاز برای پیگیری شکایت از چک برگشتی قدیمی، از دغدغه‌های افرادی است که قصد دارند از طریق مراجع قانونی نسبت به این موضوع اقدام کنند. در این مطلب، جزئیات مرتبط با زمان و هزینه‌های لازم جهت پیگیری چنین شکایاتی بررسی می‌شود.

در خصوص زمان، لازم است توجه شود که شکایت حقوقی یا اقدام به اجرایی کردن چک برگشتی قدیمی از طریق مراجع ثبتی محدودیت زمانی ندارد. دارنده چک می‌تواند طبق مراحل قانونی ذکر شده، برای مطالبه وجه چک خود اقدام نماید.

اما شکایت کیفری در این زمینه دارای مهلت‌های مشخص است. دارنده چک باید حداکثر ظرف 6 ماه از تاریخ صدور چک آن را برگشت زده و گواهی عدم پرداخت از بانک دریافت کند. پس‌ازآن، حداکثر تا 6 ماه از تاریخ صدور این گواهی می‌تواند اقدام به طرح شکایت کیفری کند.

در صورت اتمام این مهلت‌ها، امکان شکایت کیفری وجود نخواهد داشت و تنها راه موجود، پیگیری از طریق حقوقی یا ثبتی است. هزینه‌های شکایت نیز بسته به روش انتخابی متفاوت است.

در روش ثبتی، دارنده چک باید هزینه صدور اجراییه را که معادل پنج درصد مبلغ مندرج در چک است، پرداخت کند. اما در شکایت حقوقی، هزینه دادرسی مطرح می‌شود. این مبلغ برای چک‌هایی با ارزش تا 20 میلیون تومان، 2.5 درصد و برای مبالغ بیش از 20 میلیون تومان، 3.5 درصد ارزش متن چک خواهد بود. به این هزینه لازم است هزینه خدمات ارائه‌شده توسط دفاتر خدمات قضایی و هزینه تشکیل حساب کاربری ثنا نیز اضافه شود.

در شکایت کیفری نیز هزینه رسیدگی بر اساس میزان مبلغ چک مشخص می‌شود: برای چک‌هایی تا 100 هزار تومان، 6 هزار تومان؛ بیش از این تا سقف 1 میلیون تومان، 30 هزار تومان؛ بالای 1 میلیون تا 10 میلیون تومان، 40 هزار تومان؛ و برای مبالغ بیش از 10 میلیون تومان، یک در هزار تعیین شده است. مشابه با موارد حقوقی، در شکایات کیفری نیز دارنده باید هزینه‌های خدمات دفاتر قضایی و هزینه تشکیل حساب کاربری ثنا را بپردازد.

مهلت قانونی برای شکایت از چک برگشتی قدیمی

مهلت قانونی مربوط به شکایت از چک برگشتی قدیمی بسته به نوع شکایت متفاوت است و در هر روش شرایط خاص خود را دارد. در ادامه، مهلت قانونی برای سه نوع شکایت اصلی توضیح داده شده است.

– در شکایت حقوقی از چک برگشتی قدیمی هیچ محدودیت زمانی مشخصی وجود ندارد و دارنده چک می‌تواند بدون قید زمان اقدام به طرح دعوا نماید.

– در شکایت ثبتی نیز مانند شکایت حقوقی، محدودیت زمانی مشخصی پیش‌بینی نشده است و امکان پیگیری توسط صاحب چک در هر زمانی وجود دارد.

– اما در مورد شکایت کیفری از چک برگشتی قدیمی، شرایط متفاوتی وجود دارد. دارنده چک باید ظرف 6 ماه از تاریخ صدور آن، گواهی عدم پرداخت را از بانک دریافت کند و سپس حداکثر ظرف 6 ماه از تاریخ صدور گواهی عدم پرداخت، اقدام به ثبت شکایت نماید. این مهلت‌ها بسته به نوع شکایت اهمیت دارند و لازم است پیش از اقدام به شکایت، به آنها توجه شود.

مرجع صالح طرح شکایت چک برگشتی قدیمی

مرجع صالح برای طرح شکایت در مورد چک برگشتی قدیمی بسته به روشی که دارنده چک برای ثبت شکایت انتخاب می‌کند (حقوقی، کیفری یا ثبتی) متفاوت است. همچنین در شکایت‌های حقوقی، مبلغ چک می‌تواند مرجع صالح برای رسیدگی را تعیین کند.

با جزئیات زیر می‌توان مراکز و مراجع صلاحیت‌دار برای رسیدگی به شکایت‌ از چک‌های برگشتی قدیمی را مشخص کرد.

در شکایت کیفری از چک‌های برگشتی: اگر شاکی هم خواهان صدور حکم مجازات باشد و هم درخواست پرداخت وجه چک و خسارات ناشی از تأخیر پرداخت را مطرح کند، دادگاه کیفری ۲ و دادسرای محل صدور گواهی عدم پرداخت، مرجع صالح خواهند بود.

اما در حالتی که شاکی تنها به دنبال مطالبه وجه چک باشد و خواستار حکم مجازات نباشد، دادگاه صالح می‌تواند بسته به شرایط، دادگاه محل اقامت خوانده، محل صدور چک یا محل برگشت خوردن چک باشد.

در شکایت ثبتی: در این روش، واحد اجرای ثبت اداره ثبت اسناد محل، مرجع صالح برای رسیدگی به مسأله است.

در شکایت حقوقی: اگر مبلغ چک تا سقف ۱۰۰ میلیون تومان باشد، شورای حل اختلاف مسئول رسیدگی خواهد بود. در مواردی که مبلغ چک از ۱۰۰ میلیون تومان بیشتر باشد، دادگاه عمومی حقوقی محل اقامت خوانده، محل صدور چک یا محل برگشت خوردن چک به عنوان مراجع صالح شناخته می‌شوند.

پرداخت خسارت تأخیر تأدیه برای چک تاریخ گذشته برگشتی

آیا برای چک تاریخ گذشته‌ای که برگشت بخورد، صاحب چک باید خسارت تأخیر تأدیه بپردازد یا نه، موضوعی است که در این بخش از مقاله حقوقی بررسی شده است.

در توضیح این مسئله و ارتباط آن با خسارت تأخیر تأدیه، مرتبط با چک‌هایی که تاریخ سررسیدشان گذشته، باید گفت: با توجه به رأی وحدت رویه شماره 812 هیات عمومی دیوان عالی کشور (مورخ تیر 1400)، صادرکننده چک موظف است در تاریخ مندرج در چک، معادل مبلغ قید شده در آن، وجه نقد در حساب خود داشته باشد.

اگر این امر محقق نشود، طبق حکم دادگاه، او ملزم به پرداخت خسارت تأخیر تأدیه به دارنده چک خواهد بود. این خسارت از تاریخ ذکرشده در چک (نه تاریخ مطالبه) محاسبه می‌شود.

از سوی دیگر، طبق ماده 319 قانون تجارت، اگر چک برای اهداف تجاری یا توسط یک تاجر صادر شده باشد و دارنده آن پس از گذشت پنج سال از سررسید اقدام به مطالبه وجه کند، به دلیل گذشت این مدت، سند تجاری ماهیت خود را از دست داده و به یک سند عادی مبدل می‌شود. از همین رو، در چنین حالتی، معیار محاسبه خسارت تأخیر تأدیه تاریخ مطالبه وجه خواهد بود، نه تاریخ سررسید چک.

مجازات چک‌های برگشتی قدیمی

مجازات چک‌های برگشتی قدیمی بر اساس شرایط قانونی و نوع شکایت (کیفری یا حقوقی) تعیین می‌شود. در صورتی که دارنده چک برگشتی قدیمی بخواهد شکایتی کیفری ارائه دهد و این اقدام در بازه‌های زمانی قانونی انجام شود، پس از طی مراحل رسیدگی و صدور حکم، صادرکننده چک بلامحل، مطابق ماده 7 قانون صدور چک، با مجازات‌های زیر مواجه خواهد شد:

– حبس تا حداکثر سه ماه، اگر مبلغ مندرج در چک کمتر از 780 میلیون ریال باشد.

– حبس از سه تا شش ماه، اگر مبلغ مندرج بین 780 میلیون تا 3 میلیارد و 900 میلیون ریال باشد.

– حبس از شش ماه تا یک سال و محرومیت دو‌ساله از داشتن دسته چک، اگر مبلغ مندرج در چک بیش از 3 میلیارد و 900 میلیون ریال باشد.

در صورتی‌که دارنده چک بابت آن شکایت حقوقی کرده باشد و پس از صدور حکم قطعی به پرداخت وجه چک و خسارات تأخیر تأدیه، بدهکار از پرداخت خودداری کند، مجازات منجر به توقیف اموال وی خواهد شد. در صورت عدم وجود اموالی برای توقیف، حکم جلب صادر می‌شود. همچنین، توقیف اموالی که دارای سند رسمی هستند، در شکایات ثبتی از چک‌های برگشتی قابل انجام است.