چک به عنوان یکی از اسناد کلیدی و پرکاربرد در معاملات روزمره، ممکن است با مشکلات عدم پرداخت مواجه شود. در صورت عدم دریافت تمام یا بخشی از وجه چک، دارنده آن می‌تواند با مراجعه به بانک و دریافت گواهی عدم پرداخت، وجه چک را از طریق روش‌های کیفری یا حقوقی مطالبه کند.
طبق قانون صدور چک، چک‌های صادره به عنوان اسناد لازم‌الاجرا شناخته می‌شوند و دارنده می‌تواند درخواست رسیدگی به وجه چک پرداخت نشده را به اداره ثبت اسناد ارائه دهد. در این مقاله، مراحل وصول چک از طریق اجرای ثبت، مزایا و معایب این روش بررسی خواهد شد.
مراحل وصول چک از طریق اجرای ثبت
مراحل وصول چک از طریق اجرای ثبت به شرح زیر است:طبق ماده 2 قانون صدور چک، اولین شرط برای وصول چک به شیوه ثبتی این است که چک باید از یکی از بانک‌های مجاز کشور صادر شده باشد. بنابراین، تنها چک‌هایی که وجه آن توسط بانک پرداخت می‌شود، قابل استرداد به شیوه ثبتی هستند و چک‌هایی که از موسسات مالی اعتباری یا صندوق‌های قرض‌الحسنه صادر شده‌اند، مشمول این قانون نمی‌شوند. در صورت رعایت این شرط، دارنده چک می‌تواند به ادارات ثبت مراجعه کرده و درخواست صدور اجراییه برای وصول چک را ارائه دهد.برای صدور اجراییه، مدارک زیر مورد نیاز است:
- اصل و فتوکپی برابر با اصل شده چک برگشتی و گواهی عدم پرداخت آن.
- کارت ملی متقاضی.
- گواهی مطابقت امضای صادرکننده با نمونه آن توسط بانک در گواهی عدم پرداخت.
- فرم تقاضای صدور اجراییه چک که از اداره ثبت دریافت و تکمیل شود.
این مدارک باید به اداره ثبت اسناد محلی که بانک صادرکننده گواهی عدم پرداخت در آن واقع است، ارائه شوند. پس از صدور اجراییه، این اجراییه به بدهکار ابلاغ می‌شود و او موظف است ظرف 10 روز مبلغ مندرج در چک را پرداخت کند یا ترتیبات لازم برای پرداخت را فراهم کند یا اموال خود را معرفی کند. اگر صادرکننده در این مدت اقدام نکند، دارنده چک می‌تواند درخواست توقیف اموال او را به اداره ثبت ارائه دهد.با راه‌اندازی سامانه صیاد و الزامی شدن ثبت چک‌ها در این سامانه، پیش‌بینی می‌شود که حجم چک‌های برگشتی کاهش یابد و به تبع آن تعداد پرونده‌های اجرایی ثبت در زمینه وصول چک نیز کمتر شود.
مزایای وصول چک از طریق اجرای ثبت
مزایای وصول چک از طریق اجرای ثبت به شرح زیر است:
- سرعت بالای فرآیند: با توجه به حجم بالای پرونده‌ها در مراجع حقوقی و کیفری دادگستری، این شیوه با سرعت بیشتری انجام می‌شود. صدور اجراییه از طریق اداره ثبت تنها حدود 48 ساعت زمان نیاز دارد.
- عدم نیاز به اثبات طلب: چک به عنوان یک سند رسمی و لازم‌الاجرا، نیازی به اثبات طلب ندارد. اداره ثبت، برخلاف مراجع دادگستری، هیچ‌گونه رسیدگی انجام نمی‌دهد و در مدت کوتاهی اقدام به صدور اجراییه می‌کند.
- عدم پرداخت هزینه دادرسی: برای وصول چک از طریق اجرای ثبت، نیازی به پرداخت هزینه دادرسی نیست و هزینه پس از وصول چک دریافت می‌شود. در حالی که در مراجع دادگستری، ابتدا باید هزینه دادرسی پرداخت شود تا رسیدگی آغاز گردد.
- عدم محدودیت زمانی: استرداد وجه چک از طریق اجرای ثبت، محدودیت زمانی 6 ماهه‌ای که در روش شکایت کیفری وجود دارد را ندارد.
این مزایا باعث می‌شود که وصول چک از طریق اجرای ثبت، گزینه‌ای مناسب و کارآمد برای دارنده چک باشد.
معایب وصول چک از طریق اجرای ثبت
معایب وصول چک از طریق اجرای ثبت به شرح زیر است:
- معرفی اموال بدهکار: وصول چک از طریق اجرای ثبت نیازمند معرفی اموالی از بدهکار به اداره ثبت است. اگر طلبکار نتواند ظرف مدت یک سال، اموالی از بدهکار را معرفی کند، هزینه اجراییه (معادل پنج درصد وجه چک) از او دریافت می‌شود.
- هزینه بالای صدور اجراییه: هزینه صدور اجراییه در این روش نسبت به هزینه دادرسی دعوای حقوقی و کیفری بیشتر است، زیرا باید پنج درصد کل مبلغ چک به عنوان هزینه صدور اجراییه پرداخت شود.
- توقیف اموال: توقیف اموال در شیوه ثبتی پس از ابلاغ اجراییه به بدهکار آغاز می‌شود. این موضوع ممکن است باعث شود که بدهکار در این فاصله اموال خود را به دیگران منتقل کند. در حالی که در شیوه حقوقی، صدور قرار تأمین خواسته برای جلوگیری از نقل و انتقال اموال بدون اطلاع بدهکار انجام می‌شود.
- محدودیت در توقیف اموال: اموال صادرکننده چک بی‌محل تنها در صورتی توقیف می‌شوند که این اموال جزء مستثنیات دین نباشند. برخی از اموال ضروری زندگی شخصی مانند منزل و اثاثیه از توقیف معاف هستند. بنابراین، اگر صادرکننده چک برگشتی تنها دارای این نوع اموال باشد، استرداد وجه چک با مشکل مواجه می‌شود.
- محدودیت در صدور اجراییه: صدور اجراییه برای وصول چک فقط علیه صادرکننده چک امکان‌پذیر است و برای سایر امضاکنندگان (مانند پشت‌نویس و ضامن) باید از طریق دادگستری اقدام شود.
