چک به‌عنوان یکی از مهم‌ترین اسناد تجاری در مفهوم خاص خود، چه در معاملات تجاری و چه غیرتجاری، کاربرد زیادی دارد و تا حد زیادی به‌منزله پول نقد مورد استفاده قرار می‌گیرد.
به همین دلیل، بسیاری از افراد ترجیح می‌دهند به جای پول نقد، چک دریافت کنند. با این حال، چک زمانی می‌تواند جایگزین مناسبی برای وجه نقد باشد که صادرکننده آن مبلغ مشخص‌شده را در تاریخ تعیین‌شده پرداخت کند. در صورت عدم پرداخت مبلغ چک در موعد مقرر، فردی که چک به نام او صادر شده، دچار زیان می‌شود و این مسئله به‌ویژه در حوزه تجارت می‌تواند منجر به ورشکستگی شود.
همین موضوع سبب شده است تا قانون‌گذاران سازوکاری تحت عنوان خسارت تأخیر تأدیه وجه چک را در نظر بگیرند. البته بهره‌برداری از این امکان حقوقی وابسته به آگاهی کامل متقاضی از مفهوم دقیق این نهاد، قوانین مرتبط، و زمان‌بندی‌های مشمول خسارت تأخیر تأدیه است. در این مقاله، به بررسی مفهوم خسارت تأخیر تأدیه چک و نحوه محاسبه آن پرداخته شده است. همچنین پس از توضیحات مربوط به محاسبه آنلاین خسارت تأخیر تأدیه چک، قواعد اجرایی مرتبط با اجرای احکام در این زمینه مورد بحث قرار گرفته است.
خسارت تأخیر تأدیه
چک یکی از اسناد تجاری است که اصل تجریدی بودن اسناد تجاری بر آن صادق است. پس از صدور چک، بدون توجه به تعهد پایه‌ای که منجر به صدور آن شده است، تعهدی مستقل برای صادرکننده ایجاد می‌شود.
این تعهد، صادرکننده را موظف می‌کند وجه موردنظر را در موعد مقرر به دارنده پرداخت کند، مگر آنکه اثبات شود وجه چک قبلاً پرداخت شده یا دارنده به دلایل قانونی مستحق دریافت آن نیست.
برای پاسخ به پرسش خسارت تأخیر تأدیه چک چیست، باید گفت که این خسارت نوعی نهاد حقوقی است که برای جبران ضرر ناشی از پرداخت نکردن وجه چک در زمان تعیین‌شده طراحی شده است. این مقررات با هدف حمایت از حقوق افرادی که به دریافت وجه چک مستحق هستند، توسط قانون‌گذار پیش‌بینی شده است.
بر اساس این نهاد حقوقی، اگر پرداخت‌کننده در تاریخ مقرر درج‌شده روی چک، مثلاً 12 فروردین 1401، وجه را پرداخت نکند و دارنده یک سال بعد، یعنی در 12 فروردین 1402، اقدام به مطالبه وجه و خسارت تأخیر نماید، پرداخت‌کننده علاوه بر تسویه اصل مبلغ چک، ملزم به پرداخت خسارت ناشی از یک سال دیرکرد نیز خواهد بود.
نحوه محاسبه خسارت تأخیر
نحوه محاسبه خسارت تأخیر تأدیه چک بر اساس تبصره الحاقی به ماده 2 قانون جدید صدور چک و رأی وحدت رویه شماره 812 هیأت عمومی دیوان عالی کشور، که تا زمان نگارش این متن در اردیبهشت 1402 آخرین رأی مرتبط با این موضوع بوده، مشخص می‌شود.
مبنای محاسبه خسارت تأخیر تأدیه، تاریخ مقرر برای پرداخت وجه چک است، نه زمان مطالبه آن. برای مثال، اگر فردی در تاریخ 2 اردیبهشت 1400 چکی به مبلغ مشخص در وجه شخص دیگری صادر کند و زمان پرداخت آن را 3 فروردین 1401 در نظر بگیرد اما در موعد مقرر مبلغ را پرداخت نکند، و دارنده چک در تاریخ 3 خرداد 1402 اقدام به پیگیری نماید، محاسبه خسارت از تاریخ 3 فروردین 1401 آغاز خواهد شد، نه از زمان تقدیم مطالبه.
بر این اساس، صادرکننده موظف است علاوه بر پرداخت مبلغ اصلی چک، خسارت ناشی از تأخیر را بر اساس دوره زمانی مذکور پرداخت کند. برای شفاف‌تر شدن موضوع، علاوه بر رای فوق، مستندات قانونی مرتبط با نحوه تصمیم‌گیری در این مورد ارائه می‌شود.
مطابق تبصره الحاقی به ماده 2 قانون صدور چک مصوب سال 1376 توسط مجمع تشخیص مصلحت نظام، دارنده چک می‌تواند جبران تمام خسارات مستقیم و متعارف خود را که برای وصول طلب متحمل شده درخواست کند. این خسارات شامل مواردی است که ممکن است قبل یا بعد از صدور حکم ایجاد شده باشند. همچنین، در صورتی که دارنده چک پس از صدور حکم درخواست جبران خسارت ارائه دهد، باید این درخواست از همان دادگاه صادرکننده حکم صورت پذیرد.
بر اساس قانون استفساریه تبصره الحاقی به ماده 2، خسارات مدنظر شامل خسارت تأخیر تأدیه بر مبنای نرخ تورم اعلام شده توسط بانک مرکزی از تاریخ صدور چک تا زمان وصول آن، هزینه دادرسی، و حق‌الوکاله براساس تعرفه‌های قانونی می‌شود.
همچنین، رأی وحدت رویه شماره 812 تصریح کرده که اصل محاسبه خسارت تأخیر تأدیه چک بر اساس نرخ تورم از تاریخ مندرج در چک بوده و این مورد مشمول ضوابط خاص تعیین‌شده برای چک است و از دایره شرایط مقرر در ماده 522 قانون آیین دادرسی دادگاه‌های عمومی و انقلاب در امور مدنی خارج است. در نهایت، این قوانین و آراء عنوان‌شده تضمین می‌کنند که مطالبه حقوق دارنده چک بر مبنای اصول و قوانین شفاف انجام گیرد.
محاسبه خسارت تاخیر تادیه چک آنلاین
محاسبه خسارت تأخیر تأدیه چک به صورت آنلاین یکی از دغدغه‌های افرادی است که می‌خواهند مبلغ چکی را که از تاریخ پرداخت آن مدت زیادی گذشته، مطالبه کنند و همزمان درخواست خسارت تأخیر تأدیه نیز داشته باشند.
در این مقاله، امکان و نحوه محاسبه خسارت تأخیر تأدیه چک به صورت آنلاین بررسی می‌شود. در پاسخ به این پرسش که آیا چنین امکانی وجود دارد یا خیر، باید گفت بله، این امکان فراهم است.
برای محاسبه آنلاین خسارت تأخیر تأدیه چک، کافیست عبارت “محاسبه آنلاین خسارت تاخیر تادیه چک” را در مرورگر دستگاه خود جستجو کنید. پس از آن می‌توانید از سامانه‌هایی مانند کیت ست و دیگر وب‌سایت‌های طراحی‌شده برای این منظور استفاده کنید.
در خصوص محاسبه خسارت تأخیر چک در مرحله اجرای احکام، باید اشاره کرد که پس از صدور حکم مطالبه وجه چک و خسارات مربوطه، در صورتی که محکوم‌علیه (فرد محکوم) پس از قطعی شدن حکم اقدام به پرداخت مبلغ موردنظر نکند، محکوم‌له (فردی که حکم به نفع او صادر شده) می‌تواند با مراجعه به واحد اجرای احکام درخواست صدور اجرائیه نماید.
پس از صدور اجرائیه، محکوم‌علیه فرصتی در اختیار دارد تا نسبت به پرداخت مبلع تعیین‌شده، معرفی اموال یا ارائه ادعای اعسار اقدام کند. در صورت تحقق شرایط پرداخت خسارت تأخیر تأدیه، اگر محکوم‌له بخواهد حق خود را از طریق اجرای احکام دریافت کند، محاسبه این خسارت به شرح زیر انجام می‌شود:
بر اساس شاخص تورمی اعلام‌شده توسط بانک مرکزی که ممکن است سالانه یا ماهانه باشد، مبلغ خسارت تأخیر تأدیه از تاریخ سررسید تا تاریخ پرداخت محاسبه می‌شود. این شاخص مبنای تعیین ارزش مبلغ چک می‌باشد و هدف آن جبران کاهش ارزش پول ناشی از تورم است.
