چک بانکی یکی از اسناد تجاری است که برای انجام پرداخت‌های بانکی با مقادیر بالا، نظیر خرید کالا و خدمات، استفاده می‌شود. صدور دسته چک از سوی بانک‌ها برای تمامی افراد ممکن نیست و نیازمند شرایط خاصی است. با این حال، ممکن است افرادی که دسته چک ندارند به چک نیاز پیدا کنند. به همین دلیل، بانک مرکزی قانونی برای صدور چک موردی تصویب کرده است.چک به عنوان ابزاری برای پرداخت و تضمین، در صورت صدور نادرست می‌تواند عواقب قانونی برای صادرکننده و گیرنده به همراه داشته باشد. بنابراین، ضروری است که افراد اطلاعات کافی درباره جزئیات چک موردی کسب کنند تا بتوانند به راحتی آن را دریافت کرده و امور خود را با استفاده از آن انجام دهند.این مقاله به بررسی مفهوم چک موردی، ویژگی‌ها و شرایط دریافت آن می‌پردازد و مدارک لازم و نحوه دریافت را تشریح می‌کند. همچنین سقف مبلغ این چک و نحوه برگشت زدن آن توضیح داده می‌شود. سوالاتی مانند اینکه چه کسانی نمی‌توانند چک تک برگی دریافت کنند یا کدام بانک‌ها چک موردی ارائه می‌دهند نیز پاسخ داده خواهد شد تا خوانندگان اطلاعات لازم را کسب کنند.
چک موردی چیست؟
پرداخت بانکی از طریق صدور چک یکی از روش‌های رایج برای انجام امور مالی است. چک، سندی است که به موجب آن، شخصی که چک به نام او صادر شده می‌تواند مبلغ مشخصی را از بانک دریافت کند.
امروزه، خرید بسیاری از کالاها و خدمات نیز از طریق صدور چک انجام می‌شود و در اختیار داشتن چک برای پرداخت‌های با مبالغ بالا ضروری است.بر اساس ضوابط بانک مرکزی، اعطای دسته چک تنها به افرادی که حساب قرض‌الحسنه جاری در یکی از بانک‌های عامل دارند و از اعتبار بانکی مناسبی برخوردارند، امکان‌پذیر است.
با این حال، افرادی که موفق به دریافت دسته چک نشده‌اند یا نیازی به آن ندارند، ممکن است برای پرداخت‌های خود به صدور چک نیاز داشته باشند. برای پاسخ به این نیاز، بانک مرکزی امکان دریافت چک «موردی» را فراهم کرده است.چک موردی به افرادی که دسته چک ندارند این امکان را می‌دهد که با شرایط خاصی به بانکی که در آن حساب جاری دارند مراجعه کرده و چک تک‌برگی دریافت کنند.
این اقدام به افراد بدون اعتبار بانکی لازم کمک می‌کند تا از خدمات بانکی بهره‌مند شوند و در انجام پرداخت‌های خود که نیاز به صدور چک دارد، با مشکل مواجه نشوند.در این مقاله، به بررسی مفهوم چک موردی، ویژگی‌ها و شرایط دریافت آن پرداخته خواهد شد. همچنین مدارک لازم و نحوه دریافت و سقف مبلغ آن مورد بررسی قرار می‌گیرد.
در ادامه، نحوه برگشت زدن این چک توضیح داده شده و به سوالاتی مانند اینکه چه کسانی نمی‌توانند چک تک‌برگی دریافت کنند یا کدام بانک‌ها چک موردی ارائه می‌دهند پاسخ داده خواهد شد تا خوانندگان اطلاعات کافی را در این خصوص کسب کنند.
ویژگی چک های موردی
برای توضیح ویژگی‌های چک موردی، باید گفت که این نوع چک تفاوت‌هایی با چک عادی دارد که می‌توان به عنوان ویژگی‌های آن مطرح کرد. به عنوان مثال، دریافت چک موردی نیازی به داشتن دسته چک ندارد، در حالی که چک عادی باید متعلق به دسته چک صادرکننده باشد.
برای دریافت چک موردی، لازم است فرد یک حساب جاری در بانک مربوطه داشته باشد.از این نظر، شرایط دریافت چک تک‌برگی یا موردی مشابه چک عادی است، اما دریافت چک موردی نیازی به اعتبارسنجی بانکی ندارد. در مقابل، متقاضیان دریافت دسته چک می‌توانند بر اساس اعتبار خود در سیستم بانکی، دسته چک دریافت کنند.
همچنین باید توجه داشت که چک موردی دارای سقف صدور است و این سقف بر اساس اعتبار حساب متقاضی از طریق سامانه صیاد تعیین می‌شود.نکته دیگری که باید به عنوان ویژگی چک موردی در نظر گرفت، عدم قابلیت انتقال آن به غیر است. به عبارت دیگر، فردی که چک در وجه او صادر شده نمی‌تواند آن را وثیقه قرار دهد یا به شخص ثالث واگذار کند. مراحل صدور چک موردی کاملاً مشابه چک صیادی است و صدور و دریافت آن نیازمند استفاده از سامانه صیاد بانک عامل می‌باشد.
بیشتر بخوانید: چک ضمانت
شرایط دریافت چک موردی
در بخش‌های قبلی مقاله، به مفهوم و ویژگی‌های چک موردی پرداخته شد. اکنون، لازم است افراد با شرایط دریافت این نوع چک آشنا شوند. چک موردی به منظور رفع نیاز مشتریان بانک‌ها برای انجام امور بانکی و دریافت خدمات طراحی شده و دارای شرایط خاصی برای دریافت است. آگاهی از این شرایط به متقاضیان کمک می‌کند تا بتوانند برای دریافت این خدمت بانکی اقدام کنند و امور خود را انجام دهند. شرایط دریافت چک موردی عبارتند از:
- الزام به داشتن یک حساب سپرده جاری در یکی از بانک‌های عامل کشور.
- عدم نیاز به طی کردن مراحل اعتبارسنجی بانکی برای دریافت چک.
- امکان دریافت تنها ۵ فقره چک موردی در هر سال.
- امکان دریافت تنها ۲ فقره چک موردی به صورت همزمان.
- عدم امکان دریافت چک موردی در صورت داشتن ۲ فقره چک موردی پاس نشده در سیستم بانکی.
این شرایط به منظور دسترسی آسان‌تر افراد نیازمند به چک برای انجام امور بانکی در نظر گرفته شده است. همچنین، تدابیری برای جلوگیری از سوءاستفاده از چک موردی در سیستم بانکی لحاظ شده است، مانند سقف دریافت چک در طول یک سال و عدم امکان دریافت چک موردی در صورت داشتن سوءسابقه در سیستم بانکی. با آگاهی از این شرایط، متقاضیان می‌توانند به بانک مربوطه که در آن حساب جاری دارند مراجعه کنند.
مدارک لازم جهت دریافت چک تک برگی
دریافت دسته چک از طریق افتتاح حساب قرض‌الحسنه جاری نیازمند ارائه مدارکی است. مهم‌ترین مرحله برای دریافت دسته چک، اعتبارسنجی بانکی می‌باشد. متقاضیان باید به بانک‌های عامل مراجعه کرده و با ارائه مدارک هویتی و میزان سپرده مورد نیاز، اقدام به افتتاح حساب قرض‌الحسنه جاری کنند. پس از انجام استعلام سابقه متقاضی در سیستم بانکی، دسته چک به آن‌ها تعلق خواهد گرفت. مدارک لازم برای دریافت چک تک‌برگی عبارتند از:
- مدارک شناسایی مانند شناسنامه و کارت ملی جدید.
- مدارک مربوط به داشتن حساب سپرده جاری در بانک مورد نظر.
- ارائه مستندات شغلی.
- ارائه آدرس دقیق محل کار و سکونت متقاضی دریافت چک.
- پر کردن فرم درخواست دریافت چک موردی.
- نتیجه اعتبارسنجی که حاکی از عدم سوءسابقه در سیستم بانکی باشد.
پس از ارائه این مدارک به شعبه بانک عاملی که متقاضی در آن حساب جاری دارد، چک موردی طبق ضوابط ذکر شده در بخش‌های قبلی مقاله به وی تعلق خواهد گرفت. لازم به ذکر است که چک موردی اعطا شده دارای سقف مبلغ صدور است و این سقف برای اشخاص حقیقی و حقوقی بر اساس اعتبار آن‌ها در سیستم بانکی تعیین می‌شود، که در ادامه مقاله به آن پرداخته خواهد شد.
بیشتر بخوانید: گرفتن دسته چک
نحوه دریافت چک موردی
پس از آگاهی از شرایط و مدارک لازم برای دریافت چک موردی، متقاضیان ممکن است به دنبال اطلاعاتی درباره نحوه دریافت آن باشند. باید گفت که دریافت چک موردی هیچ پیچیدگی خاصی ندارد و روند آن مشابه دریافت چک صیادی است.
متقاضیان پس از ارائه مدارک مورد نیاز به بانک عامل، باید مانند چک صیادی یک شناسه یکتا برای چک خود از سامانه صیاد دریافت کنند.پس از طی این مراحل و در صورت صلاحیت متقاضی، چک به وی اعطا خواهد شد و سایر مراحل، از جمله ثبت و وصول چک در سامانه صیاد، مشابه چک‌های عادی خواهد بود.
نکته قابل توجه این است که چک موردی، مانند چک صیادی، قابل انتقال به غیر نیست و تنها در وجه فرد مشخصی صادر می‌شود. بنابراین، این چک جنبه ضمانتی نداشته و فقط برای انجام پرداخت‌های بانکی مورد استفاده قرار می‌گیرد. در خصوص سقف مبلغ چک موردی و تبعات برگشت خوردن این چک، در بخش‌های بعدی مقاله توضیحاتی ارائه خواهد شد.
سقف مبلغ چک موردی
تمامی خدمات بانکی برای پرداخت وجوه، دارای سقف مشخصی هستند و چک موردی نیز از این قاعده مستثنی نیست. اگرچه ارائه چک موردی به متقاضیان نیاز به اعتبارسنجی بانکی ندارد، سقف مبلغ آن برای صدور و پرداخت بر اساس اعتبار حساب جاری متقاضی تعیین می‌شود.
سقف صدور سالیانه برای افراد حقیقی و حقوقی بسته به انفرادی یا مشترک بودن حساب آن‌ها و با استناد به نتایج گزارش اعتباری در سامانه صیاد مشخص می‌گردد.
طبق توضیحات ارائه شده، دریافت بیش از ۵ فقره چک موردی در طول یک سال امکان‌پذیر نیست. بنابراین، استعلام سقف مبلغ چک موردی از اهمیت بالایی برخوردار است. متقاضیان می‌توانند با مراجعه به بانک عامل خود و ارائه مدارک لازم، سقف مبلغ چک خود را پس از اعلام نتایج گزارش اعتباری از سامانه صیاد پیگیری کنند.
نحوه برگشت زدن چک موردی
در برخی مواقع، دریافت‌کننده چک بانکی ممکن است چک را برگشت بزند. در این زمینه، باید توجه داشت که نحوه برگشت زدن چک موردی با چک‌های عادی تفاوت خاصی ندارد. اگر چک در سامانه صیاد ثبت شده باشد، دریافت‌کننده می‌تواند به بانک عامل مراجعه کرده و گواهی عدم پرداخت دریافت کند و سپس چک را برگشت بزند.
با توجه به قوانین مربوط به چک موردی، در صورت برگشت خوردن این چک، عواقب جدی برای صادرکننده آن در نظر گرفته شده است. به عنوان مثال، صادرکننده چک موردی برگشت خورده دیگر نمی‌تواند حساب جدید افتتاح کند یا کارت اعتباری جدید دریافت کند.
همچنین، تمامی حساب‌ها و کارت‌های بانکی وی در مؤسسات اعتباری مسدود خواهد شد.علاوه بر محدودیت‌های ذکر شده، فرد دیگر قادر به دریافت و صدور چک موردی جدید نخواهد بود و به دلیل وجود سوءپیشینه در سیستم بانکی، تسهیلات بانکی نیز به وی تعلق نخواهد گرفت.
همچنین امکان صدور ضمانت‌نامه‌های ارزی و ریالی برای وی وجود نخواهد داشت. بنابراین، برگشت چک موردی می‌تواند مشکلات زیادی به همراه داشته باشد و لازم است افراد با دقت و آگاهی از این چک‌ها استفاده کنند.
چه کسانی نمی توانند چک موردی بگیرند؟
دریافت چک موردی، مشابه چک عادی، نیازی به اعتبارسنجی و رتبه‌بندی اعتباری بانک ندارد. با این حال، این چک به برخی افراد تعلق نمی‌گیرد، زیرا اعطای چک موردی به افرادی با سوءسابقه در سیستم بانکی می‌تواند مشکلاتی برای بانک و افرادی که چک در وجه آن‌ها صادر شده است ایجاد کند. بنابراین، افرادی که نمی‌توانند چک موردی دریافت کنند، شامل موارد زیر هستند:
- افراد ورشکسته: کسانی که به دلیل ورشکستگی نمی‌توانند تعهدات مالی خود را انجام دهند.
- افراد محکوم به نداشتن دسته چک: افرادی که از سوی مراجع قضایی به عدم دریافت دسته چک محکوم شده‌اند.
- افراد با سابقه چک برگشتی رفع سوء اثر نشده: کسانی که هنوز سوءاثر چک برگشتی خود را رفع نکرده‌اند.
- نماینده و وکیل افرادی با سابقه چک برگشتی: افرادی که به نمایندگی از کسانی که سابقه چک برگشتی دارند اقدام می‌کنند.
- افرادی که حساب آن‌ها با دستور مراجع قضایی مسدود شده است: کسانی که به دلایل قانونی نمی‌توانند از حساب خود استفاده کنند.
- افراد با سابقه چک موردی تسویه نشده: افرادی که هنوز بدهی ناشی از چک موردی خود را تسویه نکرده‌اند.
افراد مشخص شده در این لیست امکان دریافت چک موردی را از بانک‌های عامل نخواهند داشت. سایر افرادی که مشمول سوءسابقه در سیستم بانکی نیستند، می‌توانند با مراجعه به بانک‌های عامل و ارائه مدارک لازم، درخواست خود برای دریافت چک موردی را ارائه دهند.
چه بانک هایی چک موردی می دهند؟
متقاضیان چک موردی ممکن است سوالاتی درباره بانک‌هایی که این نوع چک را ارائه می‌دهند، داشته باشند. دانستن این اطلاعات به آن‌ها کمک می‌کند تا از امکان دریافت چک موردی در بانک مورد نظر خود آگاه شوند و در صورت امکان، به آن بانک مراجعه کرده و درخواست خود را تکمیل کنند.
در ابتدا، تنها برخی از بانک‌ها این خدمت را ارائه می‌دادند، اما با ابلاغ مصوبه بانک مرکزی، تمامی بانک‌های عامل موظف شدند که چک موردی را به مشتریان ارائه دهند. این اقدام به منظور تسهیل دسترسی افراد به چک‌های مورد نیازشان انجام شد و بدین ترتیب، نیازی به افتتاح حساب در بانک‌های خاص وجود نداشت.
اکنون، تمامی بانک‌ها خدمات مربوط به چک موردی را ارائه می‌دهند. هر بانک باید با دریافت مدارک لازم از متقاضیان، چک موردی را طبق مقررات و شرایط تعیین شده تحویل دهد. برای اطمینان از اینکه بانک مورد نظر این خدمت را ارائه می‌دهد، متقاضیان می‌توانند از شعبه مربوطه استعلام بگیرند.
