چک صیادی چیست؟

چک به عنوان یکی از مهم‌ترین اسناد تجاری، می‌تواند به عنوان “نوعی سند مالی برای خرید در زمان حال و پرداخت در آینده” تعریف شود. به عبارت دیگر، زمانی که شخصی قصد خرید مالی را دارد و می‌خواهد مبلغ آن معامله را در زمان دیگری به فروشنده کالا یا خدمت پرداخت کند، می‌تواند از اسناد تجاری مانند چک استفاده کند.

در این حالت، صادرکننده چک به بانکی که در آن موجودی دارد، دستور می‌دهد تا در زمان تعیین‌شده در چک، مبلغ قیدشده روی برگه چک را به دارنده آن پرداخت کند. علاوه بر تعریف عرفی و اصطلاحی چک، ماده 310 قانون تجارت نیز به تعریف این سند پرداخته است. بر اساس این ماده، “چک نوشته‌ای است که به موجب آن، صادرکننده وجوهی را که نزد محال‌علیه (یعنی بانک) دارد، کلاً یا بعضاً مسترد یا به دیگری واگذار می‌نماید.”

دارنده چک صیادی کیست؟

در قسمت قبل به توضیح و تعریف چک به عنوان یکی از اسناد تجاری مهم پرداختیم که با سفته و برات تفاوت دارد. همان‌طور که در مقدمه ذکر شد، مبنای بهره‌مندی از مزایای چک، ارائه اطلاعاتی درباره دارنده چک است. در ادامه این مطلب، قصد داریم به بررسی این سوال بپردازیم که دارنده چک کیست و منظور از دارنده چک چیست؟

به طور کلی، دارنده چک به شخصی اطلاق می‌شود که چک را در دست دارد و به بانک مراجعه می‌کند تا وجه مربوط به آن را دریافت کند. این تعریف همچنین در ماده 11 قانون صدور چک مصوب سال 1356 مورد اشاره قرار گرفته است که بیان می‌کند: “منظور از دارنده چک، شخصی است که برای اولین بار چک را به بانک ارائه داده است.

بنابراین، برای شناسایی دارنده چک، می‌توان گفت که هرگاه شخصی برای نخستین بار به محال‌علیه (بانک) مراجعه کند تا وجوه مربوط به چکی که در دست دارد را مطالبه کند، او را “دارنده چک” می‌نامیم. در این صورت، بانک موظف است هویت شخص دارنده چک را در پشت یا ظهر چک ثبت کرده و تاریخ مراجعه وی به بانک را نیز برای اقدامات بعدی قید نماید.

طبق عرف، دارنده چک همان “شخصی است که چک به نام او صادر شده است” و می‌تواند به بانک مراجعه کرده و وجوه مربوط به چک را مطالبه نماید. با این حال، دارنده چک تنها محدود به این تعریف نیست. در موارد استثنایی، ممکن است شخصی غیر از صادرکننده اصلی نیز دارنده چک باشد که در ادامه توضیح خواهیم داد. به موجب قانون جدید صدور چک، انتقال چک از دارنده فعلی به فرد بعدی فقط از طریق ثبت چک در سامانه صیاد امکان‌پذیر است.

بیشتر بخوانید: نحوه نوشتن چک صیادی

استثنائات دارنده چک

در قسمت قبل به توضیح مفهوم دارنده چک پرداخته شد؛ با این حال، اصطلاح دارنده چک در خصوص برخی از انواع چک‌ها احکام متفاوت و مخصوص به خود را دارد. در این قسمت، قصد داریم استثنائات دارنده چک را توضیح دهیم.

اولاً، ممکن است چک در وجه شخص معینی صادر شده باشد. در این صورت، دارنده چک نام شخص معین را در ظهر یا پشت چک تصریح کرده و آن را امضا می‌کند. به این ترتیب، چک به نام شخص معین ظهرنویسی یا پشت‌نویسی شده و آخرین فردی که چک به نام او پشت‌نویسی شده است، دارنده چک محسوب می‌شود.

ثانیاً، چک ممکن است در وجه شخص حامل باشد که به آن “چک حامل” گفته می‌شود. چک حامل به چکی اطلاق می‌شود که در آن نوشته شده “در وجه حامل” و نام شخص معینی در آن ذکر نمی‌شود. در این حالت، هر شخصی که چک را در دست دارد، دارنده چک محسوب می‌شود.

لازم به ذکر است که هرکس چک در وجه حامل را به بانک ارائه دهد و امضا کند، مستحق وصول آن بوده و می‌تواند وجه چک حامل را از بانک مطالبه کند. شعبه بانک نیز باید هویت شخص و نشانی وی را در پشت چک ثبت کرده و پس از دریافت امضا از او، وجه چک را پرداخت نماید.

بیشتر بخوانید: ویرایش چک در سامانه صیاد

نمایندگی دارنده چک

در قسمت قبل به توضیح مفهوم دارنده چک پرداخته شد که به طور کلی به شخصی اطلاق می‌شود که برای نخستین بار به بانک مراجعه کرده تا وجه چک را دریافت کند. با این حال، در عمل ممکن است دارنده چک به دلایلی مانند بیماری یا مشغله کاری نتواند شخصاً به بانک مراجعه کند، به ویژه در مواردی که چک سرقت شده باشد.

در این شرایط، دارنده چک می‌تواند با استفاده از نماینده خود، اقدامات قانونی برای مطالبه وجه چک را انجام دهد. این نماینده می‌تواند وکیل، ولی، قیم یا قائم مقام مانند ورثه باشد.

لازم است که نمایندگی دارنده چک برای بانک احراز شود تا آن نماینده به عنوان دارنده چک شناخته شود. بنابراین، بانک ابتدا مدارک اثبات‌کننده سمت نماینده یا قائم مقام را بررسی کرده و سپس مشخصات و نشانی او را در پشت چک ثبت می‌کند.

پس از دریافت امضای نماینده، وجه چک به او پرداخت خواهد شد.از سوی دیگر، طبق عرف، دارنده چک همان شخصی است که چک به نام او صادر شده و می‌تواند به بانک مراجعه کرده و وجوه مربوط به چک را مطالبه کند. اما در موارد خاص، ممکن است شخص دیگری نیز دارنده چک باشد که در ادامه توضیح داده خواهد شد. به موجب قانون جدید صدور چک، انتقال چک از دارنده فعلی به فرد بعدی تنها از طریق ثبت چک در سامانه صیاد امکان‌پذیر است.

بیشتر بخوانید: گرفتن دسته چک