قانون جدید صدور چک، یکی از الزامات مهمی که بر عهده افراد گذاشته، ثبت چک‌های صیادی در سامانه صیاد است. همچنین، گیرنده چک موظف است با مراجعه به این سامانه، برای استعلام و تأیید چکی که دریافت کرده، اقدام کند.
با این حال، گاهی اوقات صادرکننده از ثبت چک در سامانه خودداری کرده و گیرنده بدون توجه به این موضوع، چک را قبول می‌کند. در چنین شرایطی، سوالی مطرح می‌شود که آیا امکان شکایت از چک ثبت‌نشده وجود دارد؟
پاسخ کلی به این سوال مثبت است؛ اما نحوه پیگیری جرم ثبت نکردن چک جدید تابع مقررات خاصی است که با دعاوی مربوط به چک‌های برگشتی متفاوت می‌باشد. بنابراین، در این مقاله ابتدا به بررسی این موضوع خواهیم پرداخت که آیا ثبت نکردن چک جدید جرم محسوب می‌شود یا خیر. سپس شرایط شکایت از چک ثبت‌نشده، مراحل و نحوه آن، مدارک مورد نیاز و هزینه‌های مربوطه را بررسی خواهیم کرد و در پایان یک نمونه متن شکایت ارائه خواهد شد.
آیا ثبت نکردن چک جدید جرم است؟
قانون جدید صدور چک با نوآوری‌های خود توانسته بخش مهمی از مشکلات این سند تجاری را حل کند و آمار چک‌های برگشتی را به میزان قابل توجهی کاهش دهد. اما در رابطه با مقررات این قانون نیز مشکل جدیدی بروز کرده که ناشی از ناآگاهی افراد نسبت به قانون جدید صدور چک است.
یکی از سوالات مهم برای دارندگان چک ثبت‌نشده این است که آیا ثبت نکردن چک جدید جرم محسوب می‌شود؟برای پاسخ به این سوال، لازم است به دو قانون مراجعه کنیم: قانون صدور چک جدید با آخرین اصلاحات آن (به عنوان قانون خاص مرتبط با چک) و قانون مجازات اسلامی (به عنوان قانون عامی که برای اعمال مجرمانه تعیین مجازات می‌کند).
در قانون صدور چک جدید، ماده‌ای به طور اختصاصی به مساله ثبت چک و آثار آن پرداخته است. مطابق ماده 21 این قانون: «… سامانه مذکور به نحوی خواهد بود که صدور هر برگه چک مستلزم ثبت هویت دارنده، مبلغ و تاریخ مندرج در چک برای شناسه یکتای برگه چک توسط صادرکننده بوده و امکان انتقال چک به شخص دیگر توسط دارنده تا قبل از تسویه آن با ثبت هویت شخص جدید برای همان شناسه یکتای چک امکان‌پذیر باشد…»
همچنین، تبصره 1 این ماده بیان می‌کند: «در مورد چک‌هایی که پس از گذشت دو سال از لازم‌الاجراء شدن این قانون صادر می‌شوند، تسویه چک صرفاً در سامانه تسویه چک (چکاوک) طبق مبلغ و تاریخ مندرج در سامانه و در وجه دارنده نهایی چک براساس استعلام از سامانه صیاد انجام خواهد شد و در صورتی که مالکیت آن‌ها در سامانه صیاد ثبت نشده باشد، مشمول این قانون نبوده و بانک‌ها مکلفند از پرداخت وجه آن‌ها خودداری نمایند…»
بنابراین، همانطور که ملاحظه می‌شود، قانون صدور چک جدید صرفاً ضمانت اجرای حقوقی برای چک‌های ثبت‌نشده را مقرر کرده و در مورد جرم ثبت نکردن چک جدید ساکت بوده و راه حل خاصی ارائه نمی‌دهد.
حال باید دید آیا قانون مجازات اسلامی نیز حکمی درباره شکایت از چک ثبت‌نشده و نحوه پیگیری جرم ثبت نکردن آن ارائه کرده است؟ بررسی این قانون نشان می‌دهد که جرمی تحت عنوان “جرم ثبت نکردن چک جدید” پیش‌بینی نشده و شیوه شکایت از آن نیز مشخص نشده است.بنابراین، با توجه به اینکه نه در قانون جدید صدور چک و نه در قانون مجازات اسلامی جرمی تحت عنوان “جرم ثبت نکردن چک جدید” تعریف نشده و طرز شکایت از آن نیز مشخص نیست، باید نتیجه گرفت که در نظام حقوقی کشور ما چنین عملی قابل مجازات نیست.
مشکلات مرتبط با برگشت زدن چک صیادی ثبت‌نشده
مسئله برگشت زدن چکی که در سامانه صیاد ثبت نشده نیز یکی دیگر از مشکلات رایج برای دارندگان چنین چکی است. دارندگان این نوع چک‌ها باید بدانند که اگر بخواهند اقدام قانونی کنند، نمی‌توانند به عنوان یک سند تجاری بر روی آن حساب کنند.
شرایط شکایت از چک صیادی ثبت‌نشده
شرایط شکایت از چنین چکی شامل موارد زیر است:
- چک صیادی: اولین شرط این است که باید یک چک صیادی باشد؛ یعنی باید بنفش رنگ بوده و عبارت «کارسازی این چک منوط به ثبت صدور، دریافت و انتقال آن در سامانه صیاد است» بر روی آن درج شده باشد.
- عدم ثبت: دومین شرط این است که این چک نباید در سامانه صیاد ثبت شده باشد. اگر صادرکننده بعداً اقدام به ثبت کند، دیگر نیازی به طرح دعوی حقوقی نخواهد بود.
- شرایط عمومی دعوا: همچنین شرایط عمومی مانند اهلیت خواهان و طرح دعوی در دادگاه صالح نیز باید رعایت شود.
مراحل پیگیری شکایت
اگر شرایط لازم برای شکایت وجود داشته باشد، مراحل زیر باید دنبال شود:
- ثبت نام در سامانه ثنا: شاکی باید ابتدا فرآیند ثبت نام و احراز هویت خود را انجام دهد.
- تنظیم دادخواست: سپس باید دادخواست مطالبه وجه سند عادی را تنظیم کند.
- مراجعه به دفاتر خدمات قضایی: مدارک لازم همراه با دادخواست باید به دفاتر خدمات قضایی الکترونیکی ارائه شود.
- ارجاع دادخواست: دادخواست پس از بررسی مدارک به مرجع صالح ارسال خواهد شد.
- جلسه رسیدگی: پس از تعیین وقت جلسه رسیدگی، طرفین دعوت خواهند شد تا اسناد خود را ارائه دهند.
- صدور حکم: اگر اسناد تأیید شوند، حکم بر پرداخت وجه صادر خواهد شد.
مدارک لازم
مدارکی که برای طرح شکایت نیاز است شامل:
- رسید ثبت نام سامانه ثنا
- برگه چک ثبت نشده
- مدارک هویتی خواهان
هزینه شکایت
هزینه‌های مربوط به شکایت شامل:
- هزینه تعرفه دفاتر خدمات الکترونیک قضایی (حدود 40 هزار تومان)
- هزینه دادرسی (2.5 درصد تا 20 میلیون تومان یا 3.5 درصد بالای 20 میلیون تومان)
در نهایت، توصیه می‌شود قبل از دریافت هرگونه چکی حتماً از ثبت آن در سامانه صیاد اطمینان حاصل کنند تا از بروز مشکلات قانونی جلوگیری شود.
