چک
چک بانکی (چک) یک ورقه ی با ارزش مالی است که معمولاً برای خرید در حال و پرداخت مبلغ در آینده استفاده می‌گردد. صاحب چک پس از نوشتن مبلغ ارزش چک و تاریخ موردنظر برای وصول، چک را امضا می‌کند. فرد دریافت کننده چک در تاریخ ذکر شده به بانک مراجعه می‌کند و مقدار وجه مشخص شده را از حساب جاری فرد صادرکننده چک دریافت می‌نماید. به عبارتی دیگر چک یک قول پولی است که به گیرنده از سوی فرستنده ، تضمین میشود که در تاریخی مشخص میتواند از صادر کننده چک مقدار مشخصی پول دریافت کند. این تحول دارای پیشینه تاریخی طولانی است.
چک نوعی سند در حکم قانون لازم الاجرا است. سند بازرگانی که به موجب آن، صادرکننده چک، پولی را که نزد دیگری دارد تمام یا بخشی را به سود خود یا ثالث مسترد می‌دارد. چک عادی تجاری در برخی موارد با رعایت اصول موجود قابل صدور اجرائیه می باشد. در ایران قدیم، خط و قباله را همچک می‌خواندند. دیوان معزّی چنین ذکر می کند که سکه نیزاز لغت چک، مشتق شده است.
طبق قانون چک در ایران، شخص باید در زمان نوشتن چک به اندازهٔ مبلغ مندرج در آن در حساب خود وجه نقد، اعتبار یا پشتوانهٔ قابل تبدیل به وجه نقد داشته باشد. تفاوت چک با کارت‌های اعتباری هم در همین است.
البته امروزه این قانون معمولاً در مبادلات پولی که به‌وسیلهٔ چک انجام میشود، رعایت نمی‌گردد. در نتیجه در چند سال اخیر تعداد افرادی که به دلیل چک برگشتی ( یعنی چکی که میزان وجه تضمین شده را در تاریخ مشخص تأمین نمی کند) به زندان می‌افتند رو به افزایش گذاشته‌است. همچنین تورم یکی از دلایل اجتماعی است که بر چک های برگشتی مخصوصا در عوامل تجاری بسیار تاثیر گذار است.
پیشینه چک
کهن‌ترین شکل بانکداری مربوط به دوران هخامنشیان و در بین النهرین است که در آنجا یهودیان عهده‌دار امور بانکداری بوده‌اند. مدارکی از این ناحیه به دست آمده‌است که کاملاً حکم چک را دارند. واژهٔ «بانک» نیز در آن زمان به کار می‌رفته‌است و واژهٔ «چک» نیز از آن روزگار تا به امروز باقی‌مانده‌است.
در نوشته‌های ساسانیان در قرن سوم میلادی به زبان پهلوی به واژهٔ چک برمی‌خوریم و همین واژه از ایران به دیگر نقاط جهان راه یافته‌است. دراین دوره بانک های ایرانی شروع به صدور نامه‌های اعتباری کردند که به آنها «کَک» (به معنی سند) می‌گفتند. در زمان خلافت عباسی این واژه به «سَک» درآمد و به سرزمینهای عربی راه یافت. حمل یک «سک» کاغذی امن تر از حمل پول بود. بازرگانان یک کشور در قرن نهم میلادی می‌توانستند سک صادر شده از بانک خود را در کشور دیگری نقد کنند. همین واژه‌ی «سک» در مرور زمان به «چک» امروزی تبدیل شد.
اشعار بیانگر پیشینه چک
شاعر بزرگ فردوسی کلمه‌ی چک را در چند نوبت یاد کرده است. در داستان «پادشاهی خسروپرویز» آمده است:
به قیصر سپارد همه یک‌به‌یک
ازین پس نوشته فرستیم و چک
در داستان پادشاهی پیروز گفته شده است:
چو باشد مناره به پیش برک
بزرگان به پیش من آرند چک
در بخش دیگر این داستان بیان شده است :
بگویش که تا پیش رود برک
شما را فرستاد بهرام چَک
انواع چک
چک بانکی انواع مختلفی دارد که در ادامه ذکر شده است.
- عادی: نوعی چک است که اشخاص عهده بانک ها به حساب جاری خود صادر و دارنده آن تضمینی جز اعتبار صادر کننده آن ندارد.
- تأیید شده: نوعی چکی است که اشخاص عهده بانکها به حساب جاری خود صادر و توسط بانک محال علیه پرداخت وجه آن تأیید می شود.
- تضمین شده: چکی است که توسط بانک به عهده همان بانک به درخواست مشتری صادر و پرداخت وجه آن توسط بانک تضمین میشود.
- مسافرتی: چکی است که توسط بانک صادر و در وجه آن درهر یک از شعب آن بانک توسط نمایندگان و کارگزاران آن پرداخت میشود.
- صیادی: جدیدترین نوع چک است که با یک شناسه 16 رقمی یکتا عرضه می شود. با معرفی چک صیادی، تحولات بسیاری در قانون چک پدید آمد و کم و کاستی های مربوط به قانون چک تا حدود زیادی رفع شد.
